Relatietrauma wordt veroorzaakt door inconsistente, onveilige of schadelijke relaties, vooral in de vroege jaren van het leven. Dit soort trauma ontwikkelt zich vaak in omgevingen die gekarakteriseerd worden door misbruik, verwaarlozing of emotionele instabiliteit, waarbij opvoeders geen veiligheid en zorg bieden die nodig zijn voor een kind om te gedijen. In plaats van te leren dat relaties veilig en ondersteunend kunnen zijn, internaliseren kinderen met relatietrauma het geloof dat relaties onvoorspelbaar of zelfs gevaarlijk zijn. Dit verstoort fundamenteel hoe ze zich tot zichzelf verhouden, wat leidt tot een gebroken en incoherent zelfbeeld, wat kan bijdragen aan mentale gezondheidsproblemen en relatieproblemen.
Een gevoel van zelf is in wezen de manier waarop we onszelf waarnemen en begrijpen – het is als een persoonlijk identiteitsbewijs met je gedachten, gevoelens, overtuigingen, waarden en rollen in het leven (bijvoorbeeld als vriend, student of partner). Wanneer je jezelf beschrijft aan iemand die je niet kent, noem je misschien je hobby’s, persoonlijkheidskenmerken en doelen. Deze verzameling van gedachten en gevoelens over jezelf vormt je gevoel van zelf, wat essentieel is voor het navigeren door de wereld om je heen. Een sterk gevoel van zelf is belangrijk om verschillende redenen:
Begeleidt Besluitvorming: Wanneer je een sterk gevoel van wie je bent hebt, maak je eerder keuzes die passen bij je waarden en overtuigingen. Dit betekent dat je beslissingen neemt die goed voelen voor jou, in plaats van je te laten leiden door de meningen of verwachtingen van anderen. Het helpt je om keuzes te maken die je gelukkig maken en je doelen ondersteunen, omdat je weet wat belangrijk voor je is.
Versterkt Zelfwaardering: Wanneer je goed begrijpt wie je bent en jezelf accepteert, voel je je beter over jezelf. Dit helpt om een gezonde zelfwaardering op te bouwen. Zelfwaardering betekent dat je jezelf waardeert en respecteert, wat essentieel is voor een gelukkig en evenwichtig leven. Als je je goed voelt over jezelf, ben je beter in staat om uitdagingen aan te gaan en je doelen te bereiken, omdat je gelooft dat je het verdient om succes te hebben.
Helpt bij Relatieopbouw: Als je jezelf goed kent, kun je beter relaties opbouwen die echt en gezond zijn. Dit komt omdat je in staat bent om je behoeften duidelijk te maken, gezonde grenzen te stellen en een echte verbinding te maken met anderen. Het helpt ook om conflicten op een gezonde manier op te lossen, omdat je weet wat voor jou belangrijk is en hoe je dit kunt communiceren. Sterke relaties zijn gebaseerd op wederzijds respect, en dit begint bij het begrijpen van jezelf.
Stimuleert Authenticiteit: Als je sterk in jezelf gelooft en weet wie je bent, ben je minder geneigd om je aan te passen aan de verwachtingen van anderen. In plaats van een rol te spelen of te doen wat anderen willen, kun je jezelf zijn. Dit leidt tot meer echte verbindingen met andere mensen. Mensen voelen zich vaak meer op hun gemak bij jou als je authentiek bent, omdat ze dan het gevoel hebben dat ze de echte jij leren kennen, zonder maskers of pretenties.
Bevordert Onafhankelijkheid: Wanneer je weet wie je bent, heb je minder behoefte aan de goedkeuring van anderen. Dit maakt het makkelijker om onafhankelijk te zijn en je eigen keuzes te maken, zonder je te veel zorgen te maken over wat anderen denken. Onafhankelijkheid in relaties betekent dat je niet van anderen afhankelijk bent voor je zelfvertrouwen of geluk. Het zorgt ervoor dat je jezelf blijft, ook in een relatie, en dat je gelukkig kunt zijn met jezelf, ongeacht wat er gebeurt.
Helaas kan voor mensen die relatietrauma hebben ervaren, de ontwikkeling van een samenhangend gevoel van zelf ernstig worden belemmerd. De inconsistente en schadelijke interacties in vroege relaties kunnen leiden tot verschillende psychologische uitdagingen:
Lage Zelfwaardering: Kinderen die relatietrauma hebben ervaren, kunnen opgroeien met de overtuiging dat ze geen liefde of respect verdienen, wat hen tot volwassenen maakt met een gevoel van ontoereikendheid.
Twijfels over Zelfwaarneming: Relatietrauma kan leiden tot verwarring over eigen emoties en verlangens, wat leidt tot gevoelens van leegte of vervreemding.
Gebroken Identiteit: Veel mensen die relatietrauma hebben ervaren, ontwikkelen een gebroken identiteit en dragen verschillende persoonlijkheden in verschillende situaties, wat leidt tot innerlijke conflicten.
Inconsistente Emotionele Reacties: Trauma kan leiden tot plotselinge emotionele reacties, zoals sterke woede of diepe verdriet, wat relaties moeilijk maakt.
Daarnaast kan de psychologische impact van relatietrauma leiden tot belangrijke mentale gezondheidsproblemen, zoals:
Angst en depressie: kunnen ontstaan door een verstoord gevoel van jezelf en voortdurende gevoelens van niet goed genoeg zijn. Als je jezelf niet goed kent of niet van jezelf houdt, kan dit leiden tot zorgen, angstige gedachten of een somber gevoel. Deze negatieve gevoelens kunnen dagelijks je leven beïnvloeden, waardoor het moeilijk wordt om positief te blijven of van jezelf te genieten.
Posttraumatische Stressstoornis (PTSS) kan ontstaan door relatietrauma, wat zich uit in symptomen zoals flashbacks, nachtmerries en een constant gevoel van alertheid. Dit betekent dat je terugdenkt aan pijnlijke gebeurtenissen uit het verleden, waardoor je je angstig of onveilig voelt, zelfs als je niet meer in die situatie bent. Het kan moeilijk zijn om rustig te blijven of te ontspannen, omdat je altijd op zoek bent naar gevaar of iets wat je herinnert aan die trauma’s.
Persoonlijkheidsstoornissen, zoals borderline persoonlijkheidsstoornis (BPD), kunnen ontstaan uit langdurig relatietrauma. Mensen met BPD hebben vaak een verstoord zelfbeeld en worstelen met instabiele relaties. Ze kunnen zich heel onzeker voelen over wie ze werkelijk zijn en zich snel afgewezen of in de steek gelaten voelen door anderen. Dit kan leiden tot dramatische stemmingswisselingen, impulsief gedrag en moeite met het behouden van gezonde, stabiele relaties. Het is vaak moeilijk voor hen om zich in balans te voelen of zichzelf te vertrouwen.
Hoe Therapie Kan Helpen
Als je denkt dat je relatietrauma hebt meegemaakt, kan therapie een belangrijke stap zijn om te genezen. Therapie biedt een veilige ruimte om te begrijpen hoe je vroege relaties je beïnvloeden en om patronen in je gedrag te herkennen. Het helpt je om meer zelfbewust te worden, betere manieren te vinden om met stress om te gaan, en een gezond zelfbeeld op te bouwen. Therapie ondersteunt je uiteindelijk in het ontwikkelen van een sterker gevoel van jezelf en het aangaan van echte, gezonde relaties.